Yangın ve Söndürme Maddeleri

YANGIN
Kontrol dışı, tehlike doğuran, söndürülemediği sürece madden ve manen zarar meydana getiren yanma olayıdır.

YANMA
Yanıcı maddenin yakıcı madde (çoğunlukla havadaki oksijen) ile en az tutuşma sıcaklığında meydana getirdiği kendini idame ettiren eksotermik kimyasal zincirleme reaksiyondur.

YANGININ 4 UNSURU
1- Yanıcı Madde 2- Oksijen 3- Isı 4- Kimyasal Zincirleme Reaksiyon

YANGIN SINIFLARI
A SINIFI: Normal olarak kor şeklinde yanan genellikle organik yapıdaki katı madde yangınlarını kapsar
B SINIFI: Sıvı veya sıvılaşabilen katı madde yangınlarını kapsar
C SINIFI: Gaz yangınlarını kapsar
D SINIFI: Metal yangınlarını kapsar
F SINIFI: Pişirme aletleri içindeki bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar.

YANGINI SÖNDÜRMENİN 4 YÖNTEMİ

SOĞUTMA
Yanıcı maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir. Mesela Yün’ün tutuşma sıcaklığı 600 oC dır. Yanmakta olan yün 550 oC’ a soğutulduğunda söner.

BOĞMA
Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir. Mesela otomatik CO2 ‘li söndürme sistemi dizayn edilirken ilgili hacimdeki Oksijenin oranını % 15’ e indirecek miktar hesaplanır. Oksijenin sıfırlanması gerekmez. Oksijen oranı % 16 nın altına azaltıldığında yangın sönecektir.

YAKITI GİDERME
Bazı durumlarda, yakıt kaynağını ortadan kaldırarak yangın etkin şekilde söndürülür. Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz akışı durdurulur. Mesela Doğalgaz vanasının kapatılması ile yakıt kesilecektir. veya yangının yolu üzerindeki katı yakıt ortadan kaldırılır. Orman yangınlarındaki karşı ateş metodu ve şaplak bu yönteme dayanır.
Ayrıca bazı söndürme maddelerinin kimyasal ve fiziksel etkilerle yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığını yükseltmesi ve yanmaz hale getirmesi ile yangının devam etmesi engellenir. Mesela alkol yangınında su sıkılarak yapılan seyreltme yangının devam etmesini engelleyecektir

ZİNCİRLEME REAKSİYONU ENGELLEME
Kuru Kimyevi Tozlar ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi bazı söndürme maddeleri yanıcı madde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gazı uygulandığında halojenlerle reaksiyon oluşur ve oksidasyon ani olarak durur.

 
SÖNDÜRME MADDELERİ, CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ
 
 Su
 Köpük
 Kuru Kimyevi Toz
 CO2 ve diğer inert gazlar
 Halon Alternatifleri
 D Tozu
 Islak Kimyasallar (Wet-Chemicals)

SU
Su (H2O), günümüzde en çok kullanılan söndürme maddesi olarak görülmektedir. Söndürme maddeleri çok çeşitli olmasına rağmen su her zaman ana söndürme maddesi olarak kalacaktır. Çünkü oluşan yangınların % 90’ı A türü (Katı) yangınlardır. A sınıfı yangınlar korlu yangınlardır. Temel prensip alev boğulmalı, kor soğutulmalıdır. Soğutma için en ideal söndürme maddesi ise sudur. SUYUN BUHARLAŞMA ISISI (ENTALPİ): Bir kg suyu 1 oC ısıtabilmek için 419 Kj enerji gerekmektedir. 100 oC’ da bir kg suyun, buharlaşabilmesi için 2257 Kj ısı alması gerekir.

KÖPÜK
Köpük; Basınçlı su + Köpük Konsantresi (Deterjan) + Hava karışımından mekanik olarak elde edilen, yağ veya sudan daha düşük yoğunlukta, düşey veya yatay yüzeylere yapışabilen, yanan sıvının üzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini, yanıcı buharların dışarı çıkmasını önleyen, bu özelliklerini uzun süre devam ettiren, küçük kabarcıklardan meydana gelen kararlı bir kütledir. Hortum kullanıldığı yerlerde yangın mahalline bir hortum kala araya karıştırıcı (Mikser, Melanjör) ekipmanı takılarak ve bu noktadan köpük konsantresi verilerek kullanılır.
Lansında da havayı karıştıracak delikler bulunur. Taşınabilir söndürme cihazlarında ise su ve köpük konsantresi karışmış halde hazır bulunur. İtici gazın verdiği basınçla dışarı atılırken lansından da havayı alarak köpüğü oluşturur. Köpüklü taşınabilir söndürme cihazlarının köpük üretme başarısı düşük olup test edilmelidir.


YANGINA MÜDAHALE VE TAHLİYE ORGANİZASYONLARI
İşyerlerinde yangına karşı Müdahale ve Tahliye organizasyonları yapılır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte bu organizasyonlarla ilgili aşağıdaki görevler tanımlanmıştır;

YANGIN GÜVENLİĞİ SORUMLULUĞU
MADDE 124- (1) Yapı, bina, tesis ve işletmelerde yangın güvenliğinden; kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda en büyük amir, diğer bina, tesis ve işletmelerde ise sahip veya yöneticiler sorumludur.

EKİPLERİN KURULUŞU
MADDE 126- (1) Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur.
a) Söndürme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi, d) İlk yardım ekibi.

EKİPLERİN GÖREVLERİ
MADDE 127- (1) Ekiplerin görevleri aşağıda belirtilmiştir.
a) Söndürme ekibi; binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek yangının genişlemesine mani olmak ve söndürmek,
b) Kurtarma ekibi; yangın ve diğer acil durumlarda can ve mal kurtarma işlerini yapmak,
c) Koruma ekibi; kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemek,
d) İlk Yardım ekibi; yangın sebebiyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapmak.

EKİPLERİN EĞİTİMİ ve TATBİKAT
Genel eğitim
MADDE 129– (1) Acil durum ekiplerinin personeli; bina sahibi, yöneticisi veya amirinin sorumluluğunda yangından korunma, yangının söndürülmesi, can ve mal kurtarma, ilk yardım faaliyetleri, itfaiye ile işbirliği ve organizasyon sağlanması konularında, mahalli itfaiye ve sivil savunma teşkilatlarından yararlanılarak eğitilir ve yapılan tatbikatlar ile bilgi ve becerileri artırılır. Ekip personeli ile binadaki diğer görevliler, yangın söndürme alet ve malzemelerinin nasıl kullanılacağı ve en kısa zamanda itfaiyeye nasıl ulaşılacağı konularında tatbikî eğitimden geçirilir. Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır.

Özel eğitim

MADDE 130– (2) Bünyesinde özel itfaiye birimi bulunduran kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar ile diğer yapı, bina ve işletmelerde itfaiye birimi personelinin eğitimi, kendi imkânları ile kendi kuruluşlarınca, gerekirse mahalli itfaiye ve sivil savunma teşkilatından yararlanılarak yapılır. Bu kuruluşlar, ilgili mevzuatına uygun şekilde yangın eğitimi veren özel okul, kurs ve dershanelerden eğitim hizmeti alabilirler.

İŞYERLERİNDE YANGIN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
1- Yangın çıkmaması için yapılması gerekenler
2- Erken algılama ve ihbar
3- Yangını minimum zararla söndürebilmek için yapılması gerekenler
4- Yangından minimum zayiatla tahliyenin yapılabilmesi için yapılması gerekenler
5- Periyodik bakım ve kontrol
6- Yangın önleme ve söndürme konusunda iç düzenlemeler

 SÖNDÜRME MADDELERİNİN YANGIN TÜRLERİNE GÖRE KULLANIM ŞEMASI

SÖNDÜRME MADDESİ	A (KATI)	B (SIVI)	C (GAZ)	D (METAL)	1000 V’ a kadar Elektrik
Su	X
Köpük	X	X
ABC Tozu	X	X	X
BC Tozu		X	X		X
CO2		X	X		X
Halon ve Alternatifleri		X	X
D Tozu				X